Edirne'de, 18'inci yüzyılda Osmanlı döneminde, kentte üretimi yapılan, sanayi devrimi olmaması nedeniyle kaybolan Edirne Kırmızısı'nın 300 yıl aranın ardından yeniden canlandırılması için Trakya Üniversitesi'nde 'Edirne Kırmızı Stratejik Planı' hazırlandı. Edirne Kırmızısı'nın elde edildiği kök boya bitkisi 'Rubia tinctorum', Trakya Üniversitesi Balkan Kampüsü'nde kurulan serada toprakla buluşturuldu. Rengin logosu da düzenlenen bir yarışmayla belirlendi.
'KIRMIZIYLA İLGİLİ FARKINDALIK OLUŞTURMAYA ÇALIŞIYORUZ'
Trakya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erhan Tabakoğlu, Edirne Kırmızısı'nın çıkış noktasının, Osmanlı'ya başkentlik yapmış Edirne Sarayı olduğuna dikkat çekti. Söz konusu rengin anlatıldığı kitabı yurt dışından getirmelerinin ardından, kırmızıyı üretme çalışmalarının ivme kazandığını söyleyen Tabakoğlu, "Bu kitabı elde ettikten sonra bizde pek çok fikir ortaya çıktı. ‘Acaba bir koleksiyon oluşturabilir miyiz?’ diye. Ülkemizin önemli bir tekstil firmasıyla anlaştık ve pek çok yeni ürün ürettik. O dönemin motifleriyle yeni ürünler elde ettik. Bir uluslararası sempozyum yaptık. Yol haritası belli oldu. Bir çalışma yaptık ve 700 sanatçıyla kırmızının logosu çalışıldı ve sonuçta bir logo ortaya çıktı. Bir farkındalık oluşturuyoruz Edirne Kırmızısı konusunda" dedi.
'SADECE EDİRNE'NİN DEĞİL, TÜRKİYE'NİN BÜYÜK BİR DEĞERİ'
Üniversite bünyesinde Edirne Kırmızısı'nın elde edildiği bitkinin de ekildiğini hatırlatan Tabakoğlu, "Evet bu rengin bir kodu var, kimyasal metotlarla elde edebiliyorsunuz ama eski metotlarla nasıl elde ediliyordu, işte onu gün yüzüne çıkarmaya çalışıyoruz. Bu, sadece Edirne'nin değil, büyük Türk milletinin çok büyük bir değeri. İşte bunu markalaştırarak hem Edirne özelinde hem bizim kültürümüzün, tarihimizin bir parçası olarak nasıl açığa çıkartabiliriz diye Trakya Üniversitesi olarak bir seri faaliyet içerisindeyiz. Basamak basamak bunu gün yüzüne çıkartacağız" diye konuştu.
'ÜRETİLEN BİTKİ SAYESİNDE KIRMIZI ORTAYA ÇIKACAK'
Trakya Üniversitesi Havsa Meslek Yüksekokulu Müdürü Yabani Bitkiler Çayır Mera ve Yem Bitkileri Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Tan, “Edirne Kırmızısı'na rengini veren Rubia tinctorum bitkisini, farklı bölgelerden elde edip, üniversite bünyesindeki serada çoğaltmaya başladıklarını söyledi. Tan, "Bu bitkiyle ilgili bölgede yapılmış hiçbir bilimsel çalışma yok. Bitki var gözüküyor ama ticari olarak çeşidini bulmak mümkün değil. Tohumlarından bu bitkinin kendisini üretip, ondan sonra köklerini elde etme yoluna gidiyoruz. Böylece bu bitkinin 1, 2 ve 3'üncü yılda Trakya şartlarında ne kadar kök ürettiğini ve bu köklerde ne kadar kırmızı rengi veren alizarin maddesinin bulunduğunu, tarımsal potansiyelinin ne olduğunu bulmaya çalışacağız. Bu üretilecek bitki sayesinde boyamalar başlayacak ve kumaş boyamaları, beraberinde ise kırmızı ile ilgili ürünler gelmeye başlayacak" ifadelerini kullandı.
'RENGİ KENT EKONOMİSİNE KAZANDIRACAĞIZ'
Araştırmalarıyla rengin tekrar gün yüzüne çıkmasında büyük pay sahibi olan Edirne Kırmızısı Projeler Koordinatörü Orkun Akman ise rengin elde edilmesinin zorluğuna dikkat çekti. Akman, "Bu rengi elde etmek o kadar zor ki, 38 basamaktan oluşuyor elde edilmesi. Yaklaşık 1 ile 3 ay sürecinde bu rengi elde edebiliyorsunuz. Bu rengi tekrar gün yüzüne çıkarmak bize nasip oldu. Şimdi yeniden kent hafızasına kazandırmak için 5 alanda projeler yürütüyoruz. Projeler kapsamında rengin elde edildiği bitkiyi doğduğu topraklara geri kazandırdık, toprakla buluşturduk. Önümüzdeki süreçte çok daha geniş ekim alanlarına yayarak kent ekonomisine de kazandırmayı düşünüyoruz" şeklinde konuştu.
BALTA ÇİFTİ, EDİRNE KIRMIZILI KİLİM VE HALI ÜRETECEKLER
Edirneli turizmci Gökhan Balta, renge destek vermek için kentte bulunan ailesine ait tarihi konağı Edirne Kırmızısı'na boyattı, ardından eşi Çiğdem Balta ile rengi kilim ve halı desenlerine aktarmak için proje başlattı. Gökhan Balta, "Üniversitemizin çalışmalarının yanı sıra biz de özel sektör olarak Edirne Kırmızısı'na çok önem veriyoruz. Bir turizmci olarak çok önem veriyorum. Yeni bir turistik ürün çıkartmak amacıyla bir proje başlatıyoruz eşimle. O da bir kadın girişimci ve bir proje hazırlıyoruz. Burada Edirne Kırmızısı üzerine Edirnekari desenlerini kullanarak bir kilim üretme çabası içerisinde olacağız. O arada da elimize geçen kırmızıdaki halı ve kilimleri sergilemeye başladık. Önümüzdeki birkaç ay içerisinde üretime de başlamayı düşünüyoruz" dedi.
'BİR DEĞER YARATMAK İSTİYORUZ'
Gökhan Balta'nın eşi Çiğdem Balta ise amaçlarının kentin kültürel değerine katkı sağlamak olduğunu belirterek, "Edirne Kırmızısı'nı kullanarak bu kırmızıdan güzel renkler yaratmak hedefimiz. Şu anda bir kilim dokuyoruz. Bu işin en güzel tarafı her motifin bir hikayesinin, anlamının olması. Edirne için de çok güzel motifler, desenleri var. Biz bunları ortaya çıkarmak istiyoruz Edirne Kırmızısı da kullanarak. Böyle bir değer yaratmak istiyoruz" diye konuştu.
EDİRNE KIRMIZISI
İlk kez 15'inci yüzyılda Edirnekari ustalarının kullanmaya başladığı Edirne Kırmızısı, çok zahmetli boyama sürecini içermesi ve sırrını çözene yüksek miktarlı ödüllerin verildiği bir renk olarak tarihte yerini almıştır. Fransa'da pamuk kullanımının yaygınlaşması ve sanayi devrimi ile bu rengin sırrını çözmek bir kat daha önemli hale geldi. Bu sebepten dolayı Avrupa'da ilk defa Fransa'da 1740'lı yıllarda üretildi. Başta Türk Kırmızısı denilirken sonra Edirne Kırmızısı olarak yeniden adlandırılıyor. Hatta askeri kıyafetler de dahil olmak üzere, pek çok tekstil alanında önemli bir yer ediniyor Edirne Kırmızısı. Edirne Kırmızısı'nın ortaya çıkış sürecini ve yapım aşamalarını detaylı anlatan Fransızca yazılı Amerika'dan temin edilmiş kaynak "Andrinople Le Rouge Magnifique" Trakya Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'nde Edirne Kitaplığı envanterinde yerini aldı.