Turizm ve Pandemi

Bu hafta Turizm ve Pandemi konulu söyleşimizi Turizimci Zekiye Yücel ile yaptık. Pandeminin Turizime olan ettikelerini, ülkelerin birbirlerine uyguladıkları seyahat yasaklarını, Londra’dan Kuzey Kıbrıs’a olan uçuşları ve Kıbrıs Türk halkının uygulamalarla ile ilgili yaşadıkları sorunları konuşacağız.

Ertanç Hidayettin: Öncelikle Zekiye Yücel kimdir? Tanıyalım.

Kıbrıs’ın Kambilli (yeni adıyla Hisarköy) köyünde doğdu ve 17 yaşına kadar Kıbrıs’ta yaşadı.

1989 yılında Yıldız Üniversitesinden Mimarlık diplomasını alarak mezun oldu.

1991 yılında Master’ini tamamladı ve aynı yıl İngiltere’ye İngilizce eğitimi amaçlı bir yıllığına gitti.

İngiltere’de olduğu süre içinde eşi ile tanıştı ve 1992 yılında eşi Tözer Karafistan ile evlendi.

1991 yılından beri İngiterede yaşamını sürdüren Zekiye Yücel iki yıl mimarlık şirketinde çalıştı ve hiç planlamadığı bir dönemde kendini turizminin içinde buldu. 7 yıl İstanbul hava yollarımın İngiltere’de kurulu tur operatörü President Holidays şirketinde  Satış ve Pazarlama Müdürlüğü yaptı. Sonradan, British Airways’in EASYJET’ e karşı kurduğu Go fly Ltd şirketinde Satış Müdürü olarak 4 yıl boyunca çalıştı.

Kısa bir süre Jet2 şirketine kuruluş aşamasında tek lowcost uçuş deneyimli müdürü olarak atandı ve şirketin operasyonuna büyük katkılarda bulundu. 2003 yılında kendi şirketini kurdu ve 2016 yılına kadar kurucu genel müdür olarak şirketini yönetti. ‘The Discovery Collection’ özel ilgi dalında toplam 4 kez British Travel Award ödülüne laik görüldü.

Şirketini 2016 yılında satan Zekiye Yücel halen büyük bir turizm şirketinde yetkili müdür olarak çalışmaktadır.

Tur operatörlüğü, özel ilgi ve lüks turizm konularında uzman, ayrıca havacılık, havayolları, uçuş operasyonu ve logistik konularında tam teşekküllü deneyim sahibidir.

İki çocuk sahibi olup hayatının som 28 yılını turizme adamış, kalbi Kıbrıs özlemi ile dolu gönüllü bir turizm elçisidir.

 Turizmle dolu geçen bu yaşamdan sonra hemen sorularımıza başlıyoruz.

Ertanç Hidayettin: Pandemi tüm dünya ekonomisine çok büyük olumsuz etki yaptı. Turizm sektörü genel olarak nasıl etkilendi? Seyahat, konaklama, hizmet sektörü, v.s.

Zekiye Yücel: Turizm dolaşıma dayalı bir sektör. Yani insanların bir yerden bir yere gitmesi devinim için şart. Pandemi bunun tam tersini dikte etti, bizleri evlere kapattı, günlük yaşamdan uzaklaştırdı ve daha da önemlisi alışkanlıklarımızı değiştirdi.

Etrafında olup bitenden bir nebze uzak insanlar, bir anda doğayı, yakınında daha önce farketmediği güzellikleri pandemi sayesinde farketmesine neden oldu. Bisiklet, doğa yürüyüşü bir dönem neredeyse günlük yaşamın bir parçası oldu.

Tüm bunlar olurken, hava alanları neredeyse boş kaldı, iniş pistleri uçak park yerine dönüştü, binlerce turizmi çalışanı kendini ya işsiz buldu ya da geçim kaygılarıyla farklı sektörlere geçmek zorunda kaldı. Birçok insan müdürlük yaparken bir anda süpermarkette çalışmaya, pilotlar taşımacılıkta şöförlük yapmaya başladı. Hoteller kapandı, restoranlar çoğu hiç açılmamak üzere kapılarını kapatıp belirsiz bir bekleyişe girdi.

Yani hayat pandemiden önce ve sonra diye neredeyse iki döneme ayrıldı. Doğallığıyla, insana ve onum dolaşımına doğrudan bağımlı sektör olan turizm tamamen durdu. 

Turizm devridaim bağımlı bir sektördür, devamlılık gerektirir. Boş uçan uçak, müşterisiz hotel, restorana, ve bunun yanında birçok yan kurum ve kuruluş sürekliliği sağlayamaz. Devamlılık yoksa zincir kopar. Son 18 aydır bu zincir maalesef kopuk be hala da düzelme yönünde istikrarlı bir gelişme göstermiyor.

Ekonomik güven, istikrar gerektirir. Belirsizlik istikrarın tam zıttı, duraklamayı hızlandırır. Ekonomide, hükümet politikalarında belirsizlik, halkın gelecek kaygısını pompalar ve harcama durur. Harcama durunca doğallığıyla ekonomi batar. Bilindiği üzere Kapitalizmin en önemli öğesi bireyin devridaim ekonomiye katkıda bulunması, harcama yapmasıdır.

Pandemi döneminde kriz yönetimi ve yöntemleri ülkelerin başarılarını veya başarısızlıklarını belirledi. Doğru, güne göre değişti. Sonuçta son 100 yıldır böyle ölçekte bir sorunla karşılaşılmamıştı , yani düşmanı tanımıyorduk ve sunumların ne olabileceğini bilemediğinizden varsayımdan öteye ve bilme yönelmekten başka alternatifimiz yoktu. Yoplımları bu sinsi düşmandan koruyacak kesin bir yol haritası maalesef bulunamadı. Doğru her gün değişebiliyordu. Birçok ülke deneme ve yanılma ile doğru yolu bulmaya çalıştı, çoğu yanlış yöntemlerle çözmeye çalıştı. Bazı ülkeler ise mükemmel bir çalışma ile hem hastalığı kontrol altında tuttu ve hayatına devam etti, hem de ekonomisini büyütmeyi başardı. Bazıları ise tamamen pandemiyi yok saydı ve bu krizin bir an önce geçmesini ümit ederek adeta kafasını kuma soktu. Turizim gelirinin birçok ülkenin milli gelirinin en az 25% teşkil ettiğini düşünürsek bu gelir bir anda sıfırlandı. Bununla da kalınmadı diğer sektörler de duruma noktasına geldi veya azalma yaşandı ve yaşanmaya da devam etmektedir. Tüm bunları düşünürsek, dünya genelinde hissedilir bir ekonomik küçülme yaşandı birkaç ülke hariç bu dünya genelinde yaşanmaya devam edilmemektedir.
 

Ertanç Hidayettin: Türkiye ve Kuzey Kıbrıs turizm sektörü pandemiden ne şekilde etkilendi?

Zekiye Yücel:Doğallığıyla dünyada yaşanılan bu küçülme Kuzey Kıbrıs turizmini de etkiledi. Zaten büyük zorluklarla ayakta kalmaya çalışan bu sektör neredeyse dibe vurdu. Karantina hotellerinin dışında birçok işetme kapandı. Sadece hotel değil direkt veya indirekt olarak turizmimden beslenen kurum be kuruluşlar büyük oranda sekteye uğradı. Çarşı boşaldı, taksiler kontak kapattı, restoranlar kapıya kilit vurdu.

Ertanç Hidayettin: Hükümetlerin aldığı önlemler, sektöre sağladıkları destek yeterli midir?

Zekiye Yücel: Hükümetin sektöre ne  düzeyde katkı yaptığı veya yapabildiği konusunda detaylı bilgi sahibi değilim ama bildiğim kadarı ile geçen yıl bahar aylarında küçük işletmelere yapılan cüzi miktardaki katkının dışında finans desteğinin olmadığını yine görevli arkadaşlarımızdan duyuyorum. Katkı bırakın bir işletmeyi, bir aileyi bir yıl boyunca ayakta tutabilecek düzeyde bir katkı değil diyor hotelci arkadaşlar ve çoğu çok zor durumda. Ona rağmen tüm imkanlarını kullanarak yeniden işletmelerini açabilmek için camla başla çakışıyorlar.

Kıbrıs insanı savaşı yaşamış bir toplum, o yüzden yoktan var etmeyi, yeniden doğmayı iyi bilen nir toplum. Bunun da üstesinden geleceğine ve yeni fırsatları yakalayacağına hiç şüphem yoktur.

Ertanç Hidayettin:  Türkiye’nin kırmızı liste ülkeleri arasına alınması tabii ki Türkiye turizmine olduğu gibi Kuzey Kıbrıs Turizmine de büyük bir darbe oldu. Türkiye niye Kırmızı Listeye alındı?

Zekiye Yücel:İngiltere hükümeti trafik ışığı sistemini uygulamaya koyduğunda bunum tamame bilimle destekli bir karar olduğunu açıkladı ve hala da bu konuda ısrarlı. Maalesef bunu destekleyen bilimsel veriler bizimle, halkla paylaşılmıyor. Geçtiğimiz hafta bu karaları sorgulamak için Ryanair be Manchester hava limanının sahibi şirket İngiliz devletini mahkemeye verdi ve bilimsel desteği onlarla paylaşmasını istedi. Ancak şunu söyleyebilirim, eğer alınan trafik ışığı kararları tamamen bilimsel veriye dayanılarak verilmiş olsaydı, Hindistan aylar öncesinden kırmızı listeye alınmış ve şu anda hızla yayılan variant da İngiltere’ye gelmemiş olacaktı.

Bu nedenle, (Türkiye’nin Kırmızı listeye alınması yüzünden) bu Yaz Kuzey Kıbrıs’a gitmeyi planlayan çok sayıda kişinin kafası karışık. Güvenilir bilgiye büyük gereksinim var.

Ertanç Hidayettin: Türkiye’ye seyahat etmek isteyenler ne yapmalıdır?

Zekiye Yücel: Maalesef şu anki durumda Türkiye’ye tatil pek olası değil. Dönüşte £1750 kişi başı karantina parası ödeyip hotele kalmak zorunluluğu olduğundan oldukça maliyetli bir seyahat olacaktır. Yapılmaz değil ama oldukça pahalı bir alternatif.

Geçtiğimiz haftalarda Sayım Erdoğan be İngiltere Başbakanı Boris Johnson bir görüşme yapmıştı. Son 2 haftadır Türkiye çok yoğun bir aşı kampanyası başlatmış ve günde 3 milyonun üzerinde kişiye aşı yapmaya başlamıştır. Eğer bu hızla kampanya devam ederse, aşılanmış yetişkin sayısı birçok Avrupa ülkesinden çok ileri bir noktaya gelecektir. Bu durumu değiştirir mi? Bence iki hafta önceki toplantı ve hızlı değişim değişeceği yönündedir. Türkiye, İngiltere dış turizmi içim çok büyük bir pazar ve şu anda Avrupa ülkeleri ile yaşadığı sorunlardan dolayı (Brexit sonrası) İngiltere için Türkiye dış turizmi için çok daha büyük bir önem taşımaktadır. Gerek ulaşım kolaylığı, gerek yüksek kalite konaklama seçenekleri, gerekse ekonomik fiyatlardan dolayı bu daha da güçlenmektedir. Birçok çok uluslu turizm şirketleri İngiliz hükümetine halihazırda  baskı yapmaktadır.

Ertanç Hidayettin:  Kuzey Kıbrıs’a Larnaca üzerinden seyahat etmek isteyenler ne yapmalıdır?

Zekiye Yüzcel: Şu anda en geçerli uçuş hattı Larnaka hattı. İki aşısı olan bireyler Kuzey Kıbrıs’a PCR testi yaptırdığı sürece karantinasın giriş yapabilmektedir. Bu çok önemli bir imkan çünkü maalesef Türkiye hattı bize bu imkanı verememektedir.

Ertanç Hidayettin: Kuzey Kıbrıs’a Ercan üzerinden seyahat etmek isteyenler ne yapmalıdır?

Zekiye Yüzcel: Şu anada tek olasılık İngiltere’ye dönüşte 10 gün karantina hotelinde kalmakla mümkün.

Ertanç Hidayettin:  Aşı sertifikası konusunda halen bir kararsızlık bulunmaktadır. Bu konuda neler düşünüyorsunuz?

Zekiye Yücel: Belirsizliğin önümüzdeki günlerde sonlandırılacağı düşüncesindeyim. Aşılama kampanyaları hızlandırılmış ve toplumun büyük çoğunluğu an az 1 aşı yaptırmış durumda.  Avrupa bu konuda henüz gerlde ve az gelişmiş ülkelerde bu durum daha da vahim. Sadece bir ülkenin aşı başarısı maalesef dolaşım özgürlüğümüzün garantisi olamıyor. Gideceğimiz ülkelerin de aynı düzeyde toplumunun aşılanmış olması gerekmekte,  o yüzden bunun farkında olan birçok gelişmiş ülke kendi aşı kampanyalarını yaparken gerlden takip eden ülkelere de aşı hibe etme çalışmalarımı hızlandırmıştır. Pandemi global bir sorun ve global olarak çözümlenmediği sürece maalesef dolaşım sınırlı yapılabilecektir. .

Ertanç Hidayettin: Çalışır bir sistem uygulamak mümkün olabilecek mi?

Zekiye Yücel:Bunu hepimiz zamanla göreceğiz ama şu anda yapılan hızlı aşılama kampanyaları bize doğru yolda gidildiği konusunda umut vermektedir.

Ertanç Hidayettin:  Şuanki turizm sektöründeki durumun değişmesi nasıl mümkün olacaktır?

Zekiye Yücel: Turizmin pandemi öncesi ivmesine erişmesi en az iki veya üç yılı alacaktır. Bu yolda ilerlerken turizm kavramı, tatil anlayışı, beklentiler de değişecek, bu değişim başladı bile. O yüzden bıraktığımız yerden ezber tutup gidemeyeceğiz. İnsanların turizm anlayışı değişti. Kalabalık büyük oteller yerine küçük müesseselere, kiralık evlere ve daha az kalabalık destinasyonlara doğru bir trend başladı. Küçük kamp evleri, sakin destinasyonlar tercih edilmeye başlandı. 
Durumu iyi değerlendirip yatırımımızı hem bireyler hem de devlet olarak doğru yere yapmak zorunluluğundayız. Aksi takdirde çarkın dışında kalırız.

Ertanç Hidayettin: Bu konuda Hükümetler neler yapmalıdır?

Zekiye Yücel: Yatırım destekleri, bilinçlendirime ve yenileme çalışmaları , doğru pazara yönelik reklam kampanyaları yapılabilecek önemli şeylerden bazıları. Ama bunlardan daha da önemlisi istikrar. Eğer devlet olarak gerek ekonomik, gerekse politik olarak istikrarlı bir duruş sergilenirse turizme kendini adamış Kıbrıslı insanımız bir kere daha  yoktan var edip bu sektörü yeniden önemli bir yere getirebilir.

Ertanç Hidayettin: Turizm sektörü neler yapmalıdır?

Zekiye Yücel: Yeni akımları ve son 18 ayı çok iyi değerlendirmelidir. Talebeler değişmiştir. Gerek iç gerekse diş turizminde insanların beklentileri adeta yeniden formatlanmıştır. Bunu iyi okuyup yatırımları bu yönde yapmaları başarılarının en önemli destekçisi olacaktır.
 

Ertanç Hidayettin:Bu güzel söyleşi için bize zaman ayırdığınızdan dolayı size çok teşekkür ederiz sayın Zekiye Yücel.

Zekiye Yücel: Ben teşekkür ederim.