“Bana yalan söylediğine üzülmedim, bundan sonra sana inanamayacağıma üzüldüm…” – Friedrich Nietzsche
Küçüklüğümüzden beri bizlere yalan söylemenin çok kötü bir şey olduğu öğretilir. Yalan söylemek (yani gerçek veya hakikatten uzak beyanlarda bulunmak) genellikle dünyanın her kültüründe de büyük bir moral yanlış ve yapmaktan kaçınılması gerekilen bir şey olarak değerlendirilir. Buna rağmen yalan söylemek ve söylenilmek günlük hayatımızın naçizane rutinleri içerisinde yer almaktan alıkoyulamaz. Bir yandan herkes için bu kadar kaçınılmaz bir şey olan; bir yandan da bu kadar negatif bir etikete sahip olan, yapılınca da yargılanmaya maruz kalan bir eylemin hayatımızda büyük bir yer kaplayan siyasetteki yeri nedir?
Siyasette yalan söylemek kabul edilebilir bir şey midir?
Dünyaca meşhur Niccolò Machiavelli, Prens kitabında sağlam ve sürdürülebilir bir yönetici olmakta yol göstermeye çalıştığı ‘prens’e çeşitli tavsiyelerde bulunur. İnsanların çoğu zaman açgözlülükle hareket eden varlıklar olduğunu savunan Machiavelli, bir prensin yalan söyleme lüksünün de aynen bu açgözlülüğün getirdiği umursamazlıktan geldiğini öne sürer. Machiavelli’ye göre insanlar açgözlü oldukları gibi, zaten kendilerini derinden ilgilendirmeyen meseleleri pek de umursamazlar. “Ve insanların öylesine basitlikleri vardır…” diye belirtir Machiavelli, “… ânın gereklerine öylesine kölece boyun eğerler ki, aldatıcı kişi her zaman aldatılmaya hazır birini bulacaktır.” (Bölüm 18)[1]. Buna göre ‘prens’ kendi pozisyonunu riske atmamak adına yalan söylemesi gerekiyorsa söylemeli, bu yalanın fark edilmesi ille de şart olmayacağından dolayı çok da sıkıntı etmemelidir. Machiavelli’ye göre prensin pozisyonunu koruyabilmesi başta gelir. Gerisi ise teferruattır...
Siyasilere göre çoğu zaman yalan söylemek belli koşullar altında haklı çıkarılabilir gibi görülür. “Halkın iyiliği için…” veya “Halkımızın bilmediği başka detaylar ve gerçekler yüzünden…” argümanları öne sürülerek önceden söylenilen yalanlar aklanmaya, tutulmayan sözler ise affedilmeye çalışılır. Ulaşılan ‘iyi sonucun’ önceden söylenilen yalanın zararını bastırdığı savunulur. Peki, siyasette ‘iyi niyet’ dolayısıyla veya ‘iyi sonuç ümit edilerek’ söylenmiş bir yalan bu en başta ‘özünde kötü’ sayılan eylemi haklı çıkarmaya hâlâ yetebilir mi?
İşte tam da bu noktada ünlü filozof Immanuel Kant bunun mümkün olmadığını ve asla da olamayacağını savunur. ‘İyi bir amaç uğruna' veya ‘iyi niyetle’ yapılan bir davranış aslında kendi içinde/özünde ‘iyi’ olmadığı için, bu yalan söyleme eylemini geçerli veya kabul edilebilir kılmaz. Kant’a göre insanlar mantıklı yaratıklardır; ve Kant’a göre yalan söylemek gibi ‘ahlaksız’[2] olarak nitelendirdiği bir eylem doğruyu söylemekle mükellef onurlu insanlara ters düşen bir olaydır. Kant ve Kant’ın argümanlarından yola çıkan pek çok düşünür zaten iyi bir sonucu öngörmenin mümkün olmadığını, bu yüzden de garantisi bile olmayan bir ‘iyi sonuç’ için yalan söylemeye değmediğini savunurlar. Buna göre siyasilerin siyaset içerisinde henüz daha gerçekleşmemiş bir kehanet için yalan söylemeleri kabul edilemezdir.
Maalesef dünyanın her yerinde siyaset çoğu zaman anıldığı ilk andan ‘yalan’ ve ‘yalancılık’ kelimelerinin de çağrışım yaptığı bir alan olarak geçmektedir. Siyasiler tarafından vaat edilen sözler, edilip de gerçekleştirilmeyenler, gerçekleştirilip de eksikleri olanlarla beraber yalanlar listesi uzaaaaaaar da gider…
Kimisi bu söylenen yalanları ve atıp tutmaları seçimlerin ve koltuk sevdasının vazgeçilmez bir parçası olarak görür ve siyaseti böyle kabul eder, kimisi ise Kant’ın ahlaksızlık değerlendirmesini benimseyerek hiçbir zaman hiçbir koşulda yalan söylenilmesini tasvip edemez…
İki tarafından argümanları tartışıldıkça tartışılır ama doğru veya yanlış diye sonu gelmez. Olay yine pek muhterem sizlerin takdirine kalır…
Ne dersiniz? Siyasette yalan kabul edilebilir midir?