Dünya Sağlık Örgütü psikolojik ilk yardımı doğal afetler, terör saldırıları, savaşlar, şiddet eylemleri sonucunda acı çeken ya da desteğe ve yardıma ihtiyaç duyan kişilere sunulan destekleyici ve insani yardım olarak tanımlamaktadır. Bu tür olaylarda güvenliği arttırmak, sağ kurutulanları stabilize etmek, gündelik yaşama dönmelerini kolaylaştırmak ve bireyleri stres tepkilerinden koruyabilmek için özellikle sahada yapılacak çalışmalar son derece önemlidir.
Psikolojik ilk yardımın üç temel ilkesi vardır: İzlemek, dinlemek ve bağ kurmak. Bu üç temel ilke, kriz durumuna nasıl bakacağımız, alana güvenle nasıl gireceğimiz, etkilenen insanlara nasıl yaklaşacağımız, onların ihtiyaçlarını nasıl anlayacağımız ve onlara nasıl yardımcı olacağımız konusunda rehberlik eder. Bu alanda eğitim alan kişiler tarafından özenle ve bilinçli bir şekilde yapılması gereken çalışmalardır.
Her ne kadar büyük olaylardan bahsediyor olsak da gün bir zorluk yaşadığımızda ya da gündelik sıkıntılarda da kendimize psikolojik ilk yardım yapabiliriz. Hatta bu önemli bir kaynağımız olabilir. Basit ama etkili yöntemlerle kendimize pansuman yapabilmeyi öğrenmek o durumun bize vereceği ruhsal zararları azaltabilir.
- Duygularını ifade etme: Kendi duygularımızı tanıma ve ifade edebilmemiz aslında duygusal okur yazarlığımızla ilişkilidir. Duygusal okur yazarlığın gelişmesi için de duygularımızı isimlendirmek ve ifade etmek son derece önem taşır. İnsan olarak her duyguyu hissedebiliriz önemli olan dozlarıdır ve eylem olarak neleri seçeceğimizdir.
Öfkeyi ele alalım. Aslında öfke ikincil bir duygudur. Altında; engellenmişlik, hayal kırıklığı, üzüntü gibi pek çok duygu barındırır. Bu yüzden kendimizi anlamaya çalışırken duygularımızın farkında olmamız gerekiyor. - Ruhsal ilk yardım çantası hazırlama: Kendimize zor zamanlar için bir ilk yardım çantası oluşturmak önemli. Tabi bu gerçek bir çanta değil. Bu çantayı oluşturabilmek için sinir sistemimize iyi gelecek, bizi biraz bile olsa destekleyecek kaynakları gözden geçirmek gerekiyor. Bu ilk yardım çantamızın içine bize iyi gelen iç ve dış kaynaklarımızı koyabiliriz. İç kaynaklar kendimizin yaptığı şeyler örneğin yazmak, dua etmek, meditasyon, şarkı söylemek, ağlamak vs olabilir. Dış kaynaklarımız ise bir takım yardımcı şeylerden faydalanmayı içerir. Örneğin yürüyüş yapmak, müzik dinlemek, bazı aromatik kokular (lavanta vs.) gibi şeyler olabilir. Zor zamanlarda bu kaynaklarımız kullanmayı hatırlamamız gerekiyor.
- Uzak durulması gerekenler: Alkol, sigara ve madde kullanımı gibi şeyler bu ilk yardım çantasına girmemesi gereken şeyler. Bunlar anlık yatıştırma sağlasa da uzun vadede hiçbir yararı olmayan bağımlılıkları yaratmaktadır.
- İlişkileri iyileştirici gücü: Bize iyi gelen ilişkilerin varlığı çok kıymetli. İyi ilişkiler iyileştirici de oluyor. Varsa bize destek verebilecek, paylaşımda bulunabileceğimiz kişilerden yardım istemeyi öğrenmemiz gerekiyor.
- İlk yardımdan sonra gerekiyorsa destek almak: Kendi ilk yardımımızı öğrendikten ve yapmaya başlamak psikolojik dayanıklılığımızı arttıran bir kaynak haline geldiğinden bahsetmiştik. Bazen konu ve durum kendi başımıza halledebileceğimiz gibi değildir, o zaman da bir ruh sağlığı uzmanından destek almak faydalı olacaktır.
Uzman Klinik Psikolog Reyhan Algül